Hành trình tạo lập cơ chế nguồn vốn địa phương để cho vay giảm nghèo bền vững tại TP Hồ Chí Minh

Nguồn vốn chính sách đã giúp hộ nghèo Thái Thị Thức ở xã Quy Đức, huyện Bình Chánh có điều kiện mở rộng diện tích trồng hoa phong lan, nay cuộc sống khấm khá hẳn lên

Rốt ráo chuẩn bị cho cơ chế đặc thù

Được thành lập từ năm 2003, trong suốt một thời gian dài, NHCSXH TP Hồ Chí Minh triển khai hiệu quả các chương trình tín dụng chính sách của Chính phủ cũng như các đơn vị khác trong cả nước. Tuy nhiên, do tốc độ phát triển nhanh chóng của nền kinh tế tại các đo thị lớn và mức độ thu nhập của người dân, các chỉ tiêu để đánh giá hộ nghèo, hộ cận nghèo và các đối tượng chính sách trên địa bàn TP Hồ Chí Minh đã bộc lộ những điểm vượt ra ngoài các quy định chung của Chính phủ áp dụng trên phạm vi cả nước.

Về chủ trương, Chính phủ đặt ra vấn đề khuyến khích các địa phương có điều kiện xây dựng một chuẩn nghèo cao hơn so với chuẩn quốc gia, trong đó có TP Hồ Chí Minh là địa phương đi đầu cả nước về việc nâng chuẩn nghèo thu nhập. Song song đó, Chính phủ cũng chỉ đạo TP Hồ Chí Minh tập trung các nguồn vốn có nguồn gốc từ ngân sách địa phương đang cho vay ưu đãi trên địa bàn để ủy thác cho NHCSXH thực hiện cho vay theo chuẩn nghèo mới, đồng thời rút dần nguồn vốn ngân sách Trung ương để hỗ trợ cho vay hộ nghèo và các đối tượng chính sách khác tại các tỉnh, thành khác theo chuẩn nghèo quốc gia.

Đứng trước yêu cầu mới và đặc biệt quan trọng đối với hoạt động của đơn vị, gần như thay đổi toàn bộ cơ cấu nguồn vốn, điều kiện phát triển tín dụng chính sách xã hội trên địa bàn, đồng thời phải làm sao để góp phần thực hiện tốt chương trình giảm nghèo bền vững của thành phố giai đoạn 2016 - 2020, khi thành phố tổ chức triển khai nâng tiêu chí đánh giá chuẩn nghèo lên và thực hiện chương trình giảm nghèo theo phương pháp tiếp cận đa chiều. Một mặt, NHCSXH TP Hồ Chí Minh vẫn tập trung tiến hành cho vay vốn ưu đãi đối với tất cả các chương trình tín dụng chính sách của Trung ương theo quy định. Mặt khác, đơn vị rốt ráo chuẩn bị cho việc rút dần nguồn vốn ngân sách Trung ương đang cho vay hộ nghèo thành phố và tham mưu cho cấp ủy, chính quyền địa phương ban hành các văn bản pháp lý, chỉ đạo, nhằm tạo lập nguồn vốn mới cho đơn vị trên cơ sở tập trung các nguồn vốn ủy thác từ Quỹ xóa đói giảm nghèo (XĐGN), Quỹ cho vay người có đất bị thu hồi (Quỹ 156)… và tranh thủ sự hỗ trợ từ ngân sách của thành phố cũng như các quận, huyện để bổ sung nguồn vốn cho vay.

Giám đốc NHCSXH TP Hồ Chí Minh, Trần Văn Tiên chia sẻ: “Để bắt đầu cho việc xây dựng cơ sở pháp lý nhằm tạo lập nguồn vốn mới, năm 2014, NHCSXH thành phố đã tiến hành rà soát toàn bộ tổng nguồn vốn chương trình cho vay hộ nghèo đang thực hiện trên khắp địa bàn thành phố. Sau khi rà soát xong, đơn vị đã tham mưu cho UBND thành phố kiến nghị Chính phủ về lộ trình hoàn trả nguồn vốn này trong vòng 5 năm (2016 - 2020). Vào tháng 9/2014, Thủ tướng Chính phủ đã đồng ý với đề xuất  của địa phương. Theo đó, tổng nguồn vốn của NHCSXH TP Hồ Chí Minh phải trả về Trung ương trong 5 năm là trên 802 tỷ đồng. Riêng năm 2016 và 2017, đơn vị phải thu hồi và trả về 370 tỷ đồng, số còn lại sẽ thực hiện trong 3 năm từ năm 2018 đến 2020”.

Nếu như lộ trình thu hồi vốn và trả về Trung ương diễn ra khá suôn sẻ như đề cập thì ngược lại việc tạo lập cơ chế xây dựng nguồn vốn mới để NHCSXH TP Hồ Chí Minh có nguồn cho vay hộ nghèo trên địa bàn lại gặp nhiều khó khăn.

Mặc dù cuối năm 2014, Ban Bí thư Trung ương Đảng ban hành Chỉ thị 40, trong đó yêu cầu các tỉnh, thành có chuẩn nghèo cao hơn chuẩn nghèo quốc gia dành một phần ngân sách địa phương để bổ sung nguồn vốn cho vay các đối tượng chính sách xã hội trên địa bàn; tiếp đó Ban cán sự Đảng thành phố đã tham mưu Thành ủy ban hành văn bản số 1204-CV/TU 27/3/2015 để triển khai thực hiện. Sau rất nhiều lần nhóm họp, giữa năm 2015, các Sở ngành liên quan của thành phố đã thống nhất được các nội dung về lộ trình bố trí nguồn vốn để chuyển sang NHCSXH cho vay.

Theo đó, UBND TP Hồ Chí Minh  ban hành Kế hoạch 4068/KH-UBND, thống nhất sẽ chuyển giao, ủy thác nguồn vốn cho vay của Quỹ XĐGN thành phố sang cho NHCSXH, cuối năm 2015 thực hiện thí điểm việc chuyển giao này tại 3 quận, huyện. Sau đó tổng kết để triển khai rộng khắp trên địa bàn toàn thành phố vào năm 2016 và tiến tới tập trung các nguồn vốn còn lại; từ 2016, bố trí ngân sách thành phố tối thiểu 100 tỷ đồng/năm để ủy thác sang NHCSXH TP Hồ Chí Minh cho vay. Cùng với đó, UBND thành phố cũng thống nhất chỉ đạo các quận, huyện từ năm 2016 sẽ phải trích tối thiểu 1 - 2 tỷ đồng/quận, huyện từ nguồn thu ngân sách của địa phương để ủy thác cho NHCSXH thực hiện cho vay đối với hộ nghèo và các đối tượng chính sách.

Kết quả bước đầu làm “bản lề” cho giai đoạn tới

Theo kế hoạch của UBND thành phố đã ban hành, cuối năm 2015, ngoài những hoạt động cho vay theo các chương trình tín dụng chính sách của Chính phủ, NHCSXH TP Hồ Chí Minh tích cực triển khai việc thí điểm nhận ủy thác vốn từ Quỹ XĐGN thành phố tại 3 quận, huyện đầu tiên là 11, Tân Bình và Bình Chánh.

Theo báo cáo của Ban Chỉ đạo Chương trình giảm nghèo - tăng hộ khá TP Hồ Chí Minh, sau khi thí điểm ủy thác vốn tại 3 quận, huyện được hoàn thiện, tổng nguồn vốn chuyển sang NHCSXH thành phố là 41,5 tỷ đồng, trong đó dư nợ bàn giao từ Quỹ XĐGN ở 3 quận, huyện nói trên sang NHCSXH là 29,2 tỷ đồng.

Sau khi nhận bàn giao nguồn vốn từ các địa phương, đến cuối tháng 2/2016 NHCSXH TP Hồ Chí Minh đã thực hiện cho vay thêm đối với trên 670 hộ nghèo, hộ cận nghèo tại 3 quận, huyện thí điểm, với tổng dư nợ trên 7 tỷ đồng.

Khi ủy thác vốn từ Quỹ XĐGN sang NHCSXH, hầu hết hộ nghèo đến giao dịch với NHCSXH đều hài lòng và cảm nhận được là tính chuyên nghiệp

Đánh giá về việc thí điểm chuyển giao nguồn vốn từ Quỹ XĐGN sang NHCSXH quản lý và cho vay, Thường trực Ban Chỉ đạo giảm nghèo là Phó Giám đốc Sở LĐTB&XH thành phố, Nguyễn Văn Xê nhận định: “Đây là một hoạt động rất mới và sáng tạo, để quản lý tốt hơn nguồn vốn Quỹ XĐGN thành phố. Hiện, cả nước mới chỉ có TP Hồ Chí Minh là địa phương có chương trình này”.

Cũng theo Phó Giám đốc Nguyễn Văn Xê, khi ủy thác vốn sang cho NHCSXH, do có sự phối hợp chặt chẽ giữa các địa phương nên mọi việc tiếp nhận vốn được NHCSXH thành phồ tiến hành khá nhanh chóng, bài bản, an toàn. Hầu hết các hộ nghèo khi giao dịch vay vốn với cán bộ NHCSXH đều cảm thấy được tính chuyên nghiệp, thao tác giải quyết thủ tục hồ sơ vay vốn được giải quyết nhanh chóng, kịp thời đáp ứng được nhu cầu cần vốn của người dân. Bên cạnh đó, việc ủy thác vốn qua cho NHCSXH cũng giúp cho Ban giảm nghèo - tăng hộ khá ở các đơn vị cấp huyện, cấp xã giảm bớt khối lượng công việc, từ đó có điều kiện tập trung thực hiện các chính sách hỗ trợ chăm lo cho các hộ nghèo, hộ cận nghèo tại địa phương.

Ghi nhận những kết quả trong việc tự tạo lập nguồn vốn tín dụng chính sách tại 3 quận, huyện thí điểm, Sở LĐTB&XH đã có văn bản kiến nghị UBND thành phố nhân rộng việc ủy thác nguồn vốn này tại tất cả các quận, huyện. Việc chuyển giao này được đề nghị sẽ sớm thực hiện vào đầu tháng 6/2016, với tổng nguồn vốn khoảng 240 tỷ đồng (trong đó dư nợ đã cho vay 190 tỷ đồng). Tiếp đó, các Sở ngành nghiên cứu để tiếp tục ủy thác nguồn vốn từ các Quỹ khác còn lại giao NHCSXH quản lý và tổ chức cho vay theo một cách thức thống nhất.

Bên cạnh đó, để bố trí thêm nguồn vốn mới cho NHCSXH TP Hồ Chí Minh, mới đây Sở Tài chính cũng đã có văn bản đề nghị UBND thành phố chấp thuận chủ trương cấp 150 tỷ đồng từ nguồn dự phòng ngân sách thành phố, nguồn vốn này sẽ được ủy thác sang NHCSXH để thực hiện cho vay hộ nghèo, hộ cận nghèo, hộ vượt chuẩn cận nghèo trên địa bàn mà không phải dùng nguồn vốn từ ngân sách Trung ương. Ngoài ra, Sở KH&ĐT thành phố cũng đang thống nhất với các Sở ngành liên quan báo cáo, trình UBND thành phố cho phép bổ sung chương trình cho vay giải quyết việc làm trên địa bàn thành phố có số tiền đợt đầu khoảng 30 tỷ đồng.

Như vậy, ngoài việc đảm nhiệm vai trò đầu mối thực hiện các chương trình tín dụng chính sách lớn tại thành phố mang tên Bác, NHCSXH TP Hồ Chí Minh là đơn vị đầu tiên trong hệ thống NHCSXH thực hiện “tách” dần nguồn vốn tín dụng cho người nghèo thành phố từ ngân sách Trung ương để cho vay đối với hộ nghèo theo chuẩn của địa phương. Đồng thời đơn vị cũng thực hiện thành công bước đầu cơ chế tạo lập nguồn vốn mới của địa phương và có định hướng rõ rệt cho hoạt động tín dụng chính sách xã hội đặc thù trên địa bàn. Theo ghi nhận đến thời điểm này, NHCSXH TP Hồ Chí Minh đã thu hồi được khoảng gần 60 tỷ đồng nguồn vốn cho vay hộ nghèo để trả về Trung ương. Dự kiến trong năm 2016, số nợ thu hồi được và hoàn trả Trung ương sẽ ở mức 150 tỷ đồng theo lộ trình Chính phủ đề ra.

Có thể nói, dù không còn nguồn ngân sách Trung ương hỗ trợ chuẩn nghèo địa phương, nhưng nguồn vốn để cho vay hộ nghèo và các đối tượng chính sách từ NHCSXH TP Hồ Chí Minh vẫn đảm bảo thực hiện tốt các mục tiêu của chương trình giảm nghèo bền vững giai đoạn 2016 - 2020 trên địa bàn thành phố. Và như vậy, cách thức tạo lập nguồn vốn mới mà NHCSXH TP Hồ Chí Minh triển khai thực hiện có thể được coi như là một điểm sáng, một “mô hình” mẫu để các đô thị phát triển khác tham khảo, nghiên cứu và học tập kinh nghiệm làm theo khi có nhu cầu nhân rộng chủ trương xây dựng nguồn tín dụng chính sách đặc thù ở các thành phố lớn.

Ý KIẾN ĐỘC GIẢ Hủy trả lời