NGÂN HÀNG CHÍNH SÁCH XÃ HỘI - MỘT CÔNG CỤ QUAN TRỌNG ĐẢM BẢO AN SINH XÃ HỘI

10 năm hoạt động, NHCSXH đã phối hợp chặt chẽ với các hội, đoàn thể từ Trung ương đến cơ sở xây dựng được 203 nghìn Tổ TK&VV - làm cầu nối giữa người nghèo với Ngân hàng

Ra đời cùng thời điểm đất nước chuyển mạnh sang nền kinh tế thị trường và hội nhập; vấn đề tỷ lệ đói nghèo trong nhân dân ở vào mức cao đã trở thành thách thức lớn cho một tổ chức tín dụng đặc thù là NHCSXH hoạt động không vì mục đích lợi nhuận, nhằm góp phần thực hiện thắng lợi công cuộc giảm nghèo, đảm bảo an sinh xã hội. Mặt khác, sự khởi đầu của NHCSXH rất thiếu thốn về nguồn vốn, cơ sở vật chất, phương tiện làm việc như: Chỉ có khoảng 7.083 tỷ đồng vốn, tín dụng chỉ có 1 chương trình, 500 cán bộ từ Ngân hàng Phục vụ người nghèo chuyển qua, trụ sở làm việc phải thuê mượn, các Phòng giao dịch cấp huyện không có ô tô, két bạc, chưa có máy tính, quạt điện…

Vậy phải làm sao đây? Nhiệm vụ lại hết sức to lớn, hoạt động trên địa bàn rộng cả nước. Trọng trách nặng nề ấy đặt lên vai cán bộ, viên chức NHCSXH. Bằng chính lương tâm, trách nhiệm của một tập thể được Đảng, Nhà nước tín nhiệm giao phó, cùng với sự tận tâm giúp đỡ của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các Bộ, ngành, các cấp chính quyền và các tổ chức chính trị - xã hội, NHCSXH đã nhanh chóng xây dựng hệ thống mạng lưới giao dịch từ Trung ương đến địa phương từng bước thiết lập, hoàn thiện các quy chế, chính sách có liên quan đến tín dụng ưu đãi tạo điều kiện vận hành mô hình tổ chức đặc thù đạt hiệu quả và hòa nhịp với guồng máy phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Trải qua chặng đường 10 năm xây dựng và trưởng thành, NHCSXH đã nâng tổng nguồn vốn tín dụng lên 112 nghìn tỷ đồng (quy tròn số) tăng gấp 15,58 lần so với giai đoạn mới thành lập. Với việc thực hiện các chương trình tín dụng chính sách, NHCSXH đã giúp trên 18,9 triệu lượt hộ nghèo và các đối tượng chính sách được vay vốn ưu đãi, dư nợ bình quân mỗi hộ tăng từ 2,5 triệu đồng (năm 2003) lên hơn 15,5 triệu đồng góp phần cho 2,5 triệu hộ trong cả nước vượt được ngưỡng nghèo. Đứng đầu là Chương trình tín dụng hộ nghèo đạt dư nợ tập trung khá lớn với 40,5 nghìn tỷ đồng, chiếm 37,2% tổng dư nợ của NHCSXH. Có kết quả khả quan đó bởi NHCSXH đã khẩn trương xây dựng và thường xuyên thực hiện các quy trình, thủ tục cho vay đơn giản, phù hợp với trình độ người nghèo; tổ chức giải ngân trực tiếp cho người nghèo vay tại các Điểm giao dịch tại xã trước sự chứng kiến của chính quyền, hội, đoàn thể cơ sở. Ngày nay hộ nghèo bất kể vùng, miền đều được vay vốn tối đa đến 30 triệu đồng với lãi suất ưu đãi, 0,65%/tháng. Từ ngày NHCSXH ra đời, vốn tín dụng ưu đãi từ từ chảy về 100% số xã, phường trong cả nước, cải thiện, nâng cao dần chất lượng cuộc sống, chuyển biến nhận thức cung cách làm ăn cho người nghèo, giúp đỡ họ tự tin, nâng dần vị thế người nghèo trong xã hội. Đặc biệt 3 năm lại đây, Chương trình tín dụng hộ nghèo được kịp thời bổ sung nguồn vốn cho các vùng khó khăn vay theo Nghị quyết 30a của Chính phủ về giảm nghèo nhanh và bền vững; hỗ trợ đồng bào dân tộc làm nhà ở theo Quyết định 167 của Thủ tướng Chính phủ,…

Kế đến là Chương trình tín dụng đối với học sinh, sinh viên (HSSV) hiện có tỷ lệ tăng trưởng lớn nhất, nhanh nhất trong tổng số các Chương trình tín dụng ưu đãi. Chương trình này được NHCSXH tiếp nhận từ Ngân hàng Công thương Việt Nam vào năm 2003 với nguồn vốn vẻn vẹn có 160 tỷ đồng, dư nợ đạt thấp, 76 tỷ đồng, nhưng tỷ lệ nợ quá hạn quá cao, tới 13%. Ngay sau khi nhận bàn giao, NHCSXH đã tập trung tạo lập nguồn vốn, đẩy mạnh việc cho vay, đồng thời tìm cách thay đổi phương thức cho HSSV vay thuận tiện, hiệu quả. Sự cố gắng công tác cùng tính chủ động đề xuất của NHCSXH đã là một trong những căn cứ quan trọng để Chính phủ ban hành Quyết định số 157 về tín dụng đối với HSSV. Theo đó, đối tượng được thụ hưởng vay vốn, sử dụng vốn ưu đãi để học tập không chỉ bó hẹp những HSSV trong hệ chính quy như quy định trước đây, mà được mở rộng ra các loại trường, loại hình đào tạo, và là con của các hộ nghèo, hộ cận nghèo, gia đình có hoàn cảnh khó khăn. Mức cho vay của chương trình dần dần được nâng lên và thực hiện cơ chế thông qua hộ gia đình trực tiếp vay, trả cho Ngân hàng. Chính nhờ vậy, doanh số cho vay của NHCSXH từ khi thực hiện Quyết định 157 (năm 2007) đến 31/8/2012 đạt tới đỉnh 34.359 tỷ đồng với 2,8 triệu lượt HSSV thụ hưởng với số gia đình đang dư nợ là 1,9 triệu hộ.

Có thể nói, vốn tín dụng ưu đãi đã giúp các hộ nghèo, hộ cận nghèo, gia đình khó khăn giảm đáng kể về gánh nặng tài chính, đảm bảo thực hiện chủ trương của Nhà nước không để một HSSV nào đỗ đại học, cao đẳng phải bỏ học vì không có tiền đóng học phí. Ý nghĩa hơn là Chương trình tín dụng HSSV không những góp phần thúc đẩy phong trào học tập ở các vùng nghèo, vùng đặc biệt khó khăn mà đã tạo sự gắn kết công tác tín dụng ưu đãi với công tác đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng nhu cầu thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Để có cuộc hành trình với lượng lớn vốn tín dụng ưu đãi đến tận vùng đặc biệt khó khăn và về đúng đối tượng thụ hưởng, thời gian qua, NHCSXH đã dày công tìm tòi để xây dựng, hoàn thiện mô hình tổ chức và phương thức quản lý tín dụng, phù hợp với điều kiện thực tiễn. Cùng với gần 9000 cán bộ viên chức của  hệ thống NHCSXH thường trực làm nhiệm vụ tổ chức, điều hành, quản lý an toàn nguồn vốn tín dụng ưu đãi của Nhà nước, kiên trì thực thi công việc theo phương châm “3 cùng”: Cùng bám sát cơ sở, cùng bàn bạc với chính quyền đoàn thể cơ sở, cùng hướng dẫn người dân vay vốn, sử dụng vốn ưu đãi đúng mục đích, đạt hiệu quả, còn có trên 8.000 cán bộ lãnh đạo do các cơ quan quản lý Nhà nước, các tổ chức chính trị - xã hội cử đến NHCSXH hoạt động kiêm nhiệm để tham mưu hoạch định các chính sách, giải pháp về huy động nguồn lực, về đầu tư tín dụng chính sách. Với bộ máy quản lý và thực hiện gọn nhẹ đó, để hoàn thành nhiệm vụ ngày một nặng lề hơn trong cả nước, NHCSXH đã chọn lọc một phương pháp quản lý phù hợp, đó là thông qua hình thức uỷ thác từng phần, uỷ thác một số công đoạn trong quy trình tín dụng cho các tổ chức chính trị - xã hội; thực hiện bình xét công khai hộ đủ điều kiện vay vốn, hướng dẫn người vay sử dụng vốn tại các Tổ tiết kiệm và vay vốn (TK&VV); cán bộ Ngân hàng giải ngân trực tiếp cho các hộ nghèo vay vốn tại các Điểm giao dịch tại xã. Thực hiện phương thức này, NHCSXH đã tổ chức được mạng lưới hoạt động rộng khắp ở tất cả các xã, phường, thôn, bản trong cả nước. Hàng vạn cán bộ các hội: Nông dân, Phụ nữ, Cựu chiến binh và Đoàn Thanh niên ở cả 4 cấp từ Trung ương đến xã, phường đã, đang tham gia chuyển tải vốn tín dụng ưu đãi đến đúng địa chỉ hộ nghèo và các đối tượng chính sách. Với phương thức quản lý này, 10 năm qua, các tổ chức chính trị - xã hội đã tham gia quản lý 106 nghìn tỷ đồng dư nợ tín dụng, chiếm 98% tổng dư nợ của NHCSXH. Bên cạnh đó, các tổ chức chính trị - xã hội, chính quyền địa phương và NHCSXH còn chung tay, hợp lực xây dựng trên 203 nghìn Tổ TK&VV, tổ chức được gần 11 nghìn Điểm giao dịch. Tại các Điểm giao dịch tín dụng ưu đãi của Nhà nước, danh sách hộ vay vốn và các quy trình thủ tục của NHCSXH được niêm yết công khai. Người vay giao dịch trực tiếp với Ngân hàng vào một ngày cố định hằng tháng tại địa bàn mình cư trú, để vay và trả nợ, nộp lãi không qua cầu cấp trung gian, trước sự chứng kiến của tổ chức hội, đoàn, thể UBND xã và Tổ trưởng Tổ TK&VV. Vì vậy đã hạn chế việc thất thoát, xâm tiêu, tham ô, lợi dụng tiền vốn, tạo được lòng tin của dân đối với Đảng, Nhà nước, với NHCSXH.

Nhờ mô hình tổ chức và phương thức quản lý tín dụng thích hợp, NHCSXH đã thực hiện thành công chủ trương xã hội hóa nguồn vốn tín dụng ưu đãi, làm cho chất lượng và hiệu quả sử dụng vốn vay tăng thêm, đồng thời mỗi năm tiết kiệm chi phí cho Nhà nước hàng trăm tỷ đồng.

10 năm qua, NHCSXH được biết đến như một con tàu vượt qua sóng dữ của con sông lớn: đói nghèo; đã chuyển tải nguồn vốn tín dụng ưu đãi đến đúng đối tượng thụ hưởng, giúp đỡ nhiều vùng quê, nhiều gia đình vơi đi cảnh nghèo khó và ngày càng khẳng định vị thế của mình là một trong những công cụ quan trọng, hữu hiệu để thực hiện chính sách an sinh xã hội của Đảng và Nhà nước. Mặc dù vậy, NHCSXH cũng còn một số tồn tại, hạn chế sau 10 năm hoạt động. Nhất là về cơ chế tạo lập nguồn vốn chưa có tính ổn định lâu dài, cơ cấu nguồn vốn hiện nay còn bị động và chắp vá. Rồi còn chất lượng tín dụng chính sách tuy được nâng lên nhưng kết quả đạt được không đồng đều trên phạm vi toàn quốc.

Để khắc phục những tồn tại, khó khăn và thực hiện Nghị quyết số 26/2012/QH13 ngày 21/6/2012 của Quốc hội khóa 13 về việc tiếp tục nâng cao hiệu lực, hiệu quả thực hiện chính sách, pháp luật đầu tư công cho nông nghiệp, nông dân, nông thôn và Quyết định 852/2012 ngày 10/7/2012 của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt Chiến lược phát triển NHCSXH giai đoạn 2011 - 2020, NHCSXH trước hết chủ động thực hiện tốt kế hoạch tăng tín dụng ưu đãi, đảm bảo đủ vốn cho vay người nghèo và các đối tượng chính sách, nâng cao hiệu quả phương thức uỷ thác tín dụng ưu đãi thông qua các tổ chức hội, đoàn thể và tăng cường hoạt động tại các Điểm giao dịch lưu động ở xã, phường…

Có thể chặng đường phía trước còn nhiều gập ghềnh gian khó, song với thành quả, kinh nghiệm đã đạt được trong 10 năm qua, chắc chắn NHCSXH sẽ hoàn thành nhiệm vụ được Đảng, Chính phủ và nhân dân tin cậy giao phó.

Ý KIẾN ĐỘC GIẢ Hủy trả lời