Ngân hàng Nhà nước tăng cường nguồn lực cho giảm nghèo bền vững

Tín dụng chính sách đã và đang là một cấu phần quan trọng trong Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững. Thông qua nguồn vốn tín dụng chính sách được thực hiện tại NHCSXH, người nghèo và các đối tượng chính sách có cơ hội cho con em đi học, đi lao động có thời hạn tại nước ngoài tăng thu nhập cho gia đình, nâng cao sức sản xuất hàng hóa, cải thiện cuộc sống.

Thực hiện chỉ đạo của Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, NHNN đã tổ chức xây dựng kế hoạch, tham mưu trình ban hành và triển khai chỉ đạo thực hiện nhiều chính sách giảm nghèo trong suốt thời kỳ 15 năm thành lập và hoạt động của NHCSXH. Cụ thể như sau:

Thứ nhất, chủ trì xây dựng trình Thủ tướng Chính phủ ban hành hoặc ban hành theo thẩm quyền các cơ chế chính sách đối với hoạt động tín dụng chính sách góp phần tạo sự đồng bộ, hoàn thiện của hệ thống chính sách giảm nghèo phù hợp với mục tiêu đặt ra như: Quyết định số 15/2013/QĐ-TTg ngày 23/2/2013 về tín dụng đối với hộ cận nghèo; Quyết định số 28/2015/ QĐ-TTg ngày 21/7/2015 về tín dụng đối với hộ mới thoát nghèo; Ban hành các Thông tư quy định chi tiết về chính sách cho vay ưu đãi lãi suất theo chương trình hỗ trợ các huyện nghèo tại Nghị quyết 30a/2008/NQ-CP của Chính phủ; quy định chi tiết thi hành việc hỗ trợ lãi suất đối với các khoản vay của người nghèo và các đối tượng chính sách khác tại NHCSXH; hướng dẫn việc cho vay của NHCSXH theo Quyết định số 48/2014/QĐ-TTg ngày 28/8/2014 của Thủ tướng Chính phủ về chính sách hỗ trợ hộ nghèo xây dựng nhà ở phòng, tránh bão, lụt khu vực miền Trung; hướng dẫn thực hiện cho vay trồng rừng sản xuất, phát triển chăn nuôi theo quy định tại Nghị định số75/2015/NĐ-CP ngày 09/9/2015 của Chính phủ về cơ chế, chính sách bảo vệ và phát triển rừng, gắn với chính sách giảm nghèo nhanh, bền vững và hỗ trợ đồng bào DTTS giai đoạn 2015 - 2020; Ban hành các văn bản hướng dẫn NHCSXH triển khai Quyết định số33/2015/QĐ-TTg ngày 10/8/2015 của Thủtướng Chính phủ cho vay hộ nghèo về nhà ở giai đoạn 2; triển khai thực hiện Nghị định số100/2015/NĐ-CP ngày 20/10/2015 của Chính phủ về phát triển và quản lý nhà ở xã hội.

Thứ hai, tham mưu trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Kế hoạch triển khai Chỉ thị số 40-CT/TW ngày 22/11/2014 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với tín dụng chính sách xã hội (Quyết định số 401/QĐ-TTg ngày 14/3/2016), đề ra nhiệm vụ, giải pháp và phân công cụ thể trách nhiệm của các Bộ, ngành, chính quyền địa phương, nhằm tăng cường sự chỉ đạo của các cấp chính quyền từ Trung ương đến cơ sở trong việc xây dựng cơ chế chính sách và bố trí nguồn lực cho tín dụng chính sách xã hội, tạo điều kiện để NHCSXH triển khai thực hiện có hiệu quả các chương trình tín dụng chính sách. Chỉ thị số 40-CT/TW, Quyết định 401/QĐ-TTg ra đời đã phát huy hiệu quả, có tác động tích cực đối với hoạt động tín dụng chính sách xã hội nói chung và hoạt động của NHCSXH nói riêng khi đã huy động được sự vào cuộc quyết liệt và nâng cao trách nhiệm thực thi, giám sát của cấp ủy, chính quyền địa phương đối với tín dụng chính sách; tăng cường sự quan tâm, chỉ đạo của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội các cấp phối hợp với NHCSXH thực hiện tín dụng chính sách (như nâng cao chất lượng hoạt động của các Tổ tiết kiệm và vay vốn, tăng cường kiểm tra giám sát, hướng dẫn người vay sử dụng vốn hiệu quả, tuyên truyền chủ trương, đường lối của Đảng, Nhà nước về tín dụng chính sách,…); các tỉnh, thành phố đã quan tâm hơn hỗ trợ NHCSXH trụ sở, phương tiện, trang thiết bị làm việc và đẩy mạnh nguồn vốn từ ngân sách địa phương để ủy thác cho vay qua NHCSXH, chỉ tính riêng nguồn vốn ngân sách địa phương ủy thác cho NHCSXH để bổ sung nguồn vốn cho vay trên địa bàn từ khi có Chỉ thị số 40-CT/TW đến hết quý I/2017 là khoảng 3.500 tỷ đồng (tăng 113% so với thời điểm trước khi có Chỉ thị 40-CT/TW).

Thứ ba, hỗ trợ góp phần bảo đảm ổn định nguồn vốn để NHCSXH thực hiện các chương trình tín dụng chính sách thông qua việc NHNN tái cấp vốn cho NHCSXH; ban hành các Thông tư hướng dẫn và thường xuyên chỉ đạo các TCTD Nhà nước thực hiện duy trì 2% số dư tiền gửi tại NHCSXH theo quy định tại Điều 8 Nghị định 78/2002/NĐ- CP ngày 4/10/2002; đồng thời, để tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động của NHCSXH, định kỳ hằng năm, NHNN có văn bản thông báo mức lãi suất huy động vốn bằng VND bình quân chung của các TCTD Nhà nước để làm cơ sở cho các TCTD Nhà nước và NHCSXH xác định mức lãi suất tiền gửi tại NHCSXH. Tổng số dư nợ vay tái cấp vốn tại NHNN và nguồn tiền gửi của các TCTD Nhà nước luôn chiếm trên 40% tổng nguồn vốn của NHCSXH. Bên cạnh đó, các Ngân hàng thương mại là đối tác chủ yếu đầu tư trái phiếu Chính phủ bảo lãnh do NHCSXH phát hành, góp phần không nhỏ cung cấp nguồn vốn ổn định, dài hạn với chi phí hợp lý để NHCSXH thực hiện các mục tiêu giảm nghèo bền vững.

Thứ tư, hỗ trợ hoàn thiện, củng cố tổ chức và hoạt động của NHCSXH, theo đó NHNN đã cử Lãnh đạo NHNN, Lãnh đạo một số đơn vị tham gia HĐQT, Ban chuyên gia tư vấn và Ban đại diện HĐQT NHCSXH; hằng năm căn cứ Chương trình kiểm tra giám sát của HĐQT, NHNN đều tổ chức các đoàn công tác kiểm tra giám sát hoạt động của Ban đại diện HĐQT các cấp. Đồng thời, NHNN đã trình Thủ tướng Chính phủ cho phép bổ sung Chủ tịch UBND cấp xã vào Ban đại diện HĐQT NHCSXH cấp huyện nhằm góp phần hoàn thiện mô hình quản lý tín dụng NHCSXH từ Trung ương đến cơ sở, đến nay đã có trên 99,5% Chủ tịch UBND cấp xã trên toàn quốc tham gia Ban đại diện HĐQT NHCSXH cấp huyện, tạo được sự đồng thuận và quan tâm vào cuộc quyết liệt của cấp ủy, chính quyền các cấp đối với tín dụng chính sách.

Thứ năm, chủ động theo dõi, kịp thời phối hợp với các Bộ, ngành, NHCSXH trình Thủ tướng Chính phủ điều chỉnh giảm lãi suất và nâng mức cho vay các chương trình tín dụng chính sách phù hợp với điều kiện thị trường, cũng như đáp ứng yêu cầu, nguyện vọng của người nghèo và các đối tượng chính sách khác. Hiện nay, lãi suất cho vay hộ nghèo, HSSV có hoàn cảnh khó khăn, cho vay đối tượng chính sách đi lao động ở nước ngoài, cho vay vốn Quỹ quốc gia về việc làm là 6,6%/năm, lãi suất cho vay đối với hộ cận nghèo 7,92%/năm, lãi suất cho vay đối với hộ mới thoát nghèo là 8,25%/năm , cho vay nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn, cho vay hộ gia đình sản xuất, kinh doanh tại vùng khó khăn là 9,0%/năm.

Thứ sáu, NHNN đã xây dựng và triển khai các giải pháp để hướng dòng vốn tín dụng thương mại cùng với dòng vốn tín dụng chính sách tại NHCSXH hỗ trợ, góp phần không nhỏ vào việc nâng cao đời sống, thu nhập cho người nông dân trên các vùng miền toàn quốc, đặc biệt là vùng sâu, vùng xa, vùng DTTS, dần dần giúp người dân cải thiện nâng cao mức sống. Điển hình như NHNN đã trình Chính phủ ban hành chính sách tín dụng phục vụ phát triển nông nghiệp, nông thôn; triển khai các chương trình chính sách tín dụng đối với người nuôi tôm và cá tra, hỗ trợ nhằm giảm tổn thất trong nông nghiệp, chính sách phát triển thủy sản, chương trình tái canh cà phê, chương trình cho vay nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao nông nghiệp sạch nhằm đáp ứng được yêu cầu về đầu tư tín dụng và phát triển bền vững ngành nông nghiệp. Bên cạnh đó, NHNN cũng đã chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan tích cực thực hiện huy động nguồn lực từ các tổ chức tài chính quốc tế (WB, ADB) cho lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn, phát triển kinh tế - xã hội vùng sâu, vùng xa và vùng DTTS. Các nguồn tài trợ từ các tổ chức tài chính quốc tế với một phần không nhỏ đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn, phát triển kinh tế - xã hội vùng sâu, vùng xa và vùng DTTS, đã góp phần đáng kể vào công cuộc giảm nghèo trên toàn quốc trong thời gian qua.

Ngoài ra, NHNN cũng đã phối hợp chặt chẽ với các Bộ, ngành và đơn vị có liên quan thực hiện rà soát hệ thống chính sách giảm nghèo, hoàn thiện cơ chế chính sách và khung pháp lý cho hoạt động tín dụng chính sách nói chung và hoạt động của NHCSXH nói riêng; kịp thời xử lý các khó khăn, vướng mắc phát sinh.

Nhờ việc thực hiện đồng bộ các giải pháp nêu trên, sự vào cuộc quyết liệt của cấp ủy, chính quyền các cấp, sự phối hợp chặt chẽ của các tổ chức chính trị - xã hội và sự nỗ lực của NHCSXH đã tạo nên sức mạnh tổng hợp, tạo sự đồng thuận và quyết tâm của cả hệ thống chính trị - xã hội trong việc thúc đẩy hoạt động tín dụng chính sách.

Từ 3 chương trình tín dụng nhận bàn giao ban đầu vào năm 2003, đến nay NHCSXH đang triển khai thực hiện hơn 20 chương trình tín dụng ưu đãi cùng nhiều chương trình từ nguồn vốn ủy thác của nước ngoài với tổng dư nợ đạt 169.036 tỷ đồng, gấp hơn 24 lần so với thời điểm thành lập; tốc độ tăng trưởng bình quân hằng năm đạt 19,2%, với trên 6,7 triệu hộ nghèo và các đối tượng chính sách còn dư nợ. Dư nợ cho vay hộ nghèo và các đối tượng chính sách tại các huyện nghèo theo Nghị quyết số 30a của Chính phủ là 13.944 tỷ đồng, với gần 457 ngàn đối tượng đang dư nợ. Chất lượng tín dụng không ngừng được củng cố và nâng cao, đến nay nợ quá hạn và nợ khoanh giảm từ 13,75% tại thời điểm nhận bàn giao xuống còn 0,81% tại thời điểm 30/9/2017 (trong đó, nợ quá hạn 0,42%, nợ khoanh 0,39%).

15 năm hoạt động, nguồn vốn tín dụng chính sách đã giúp trên 4,5 triệu hộ vượt qua ngưỡng nghèo; tạo việc làm cho gần 3,4 triệu lao động, xây dựng trên 9,9 triệu công trình cung cấp nước sạch và vệ sinh môi trường ở nông thôn; gần 105 ngàn căn nhà cho hộ gia đình vượt lũ vùng ĐBSCL, gần 528 ngàn căn nhà cho hộ nghèo và các hộ gia đình chính sách, trên 11 ngàn căn nhà phòng, tránh bão, lụt khu vực miền Trung…, đóng góp quan trọng cho việc thực hiện thành công mục tiêu giảm nghèo, bảo đảm an sinh xã hội của Đảng, Nhà nước. Tỷ lệ hộ nghèo thời kỳ 2001 - 2005 giảm từ 17% xuống 7%; trong thời kỳ 2005 - 2010 giảm từ 22% xuống 9,45%; trong thời kỳ 2011 - 2015 giảm từ 14,2% xuống dưới 4,25% (tỷ lệ nghèo theo chuẩn nghèo giai đoạn 2011 - 2015).

Trong thời gian tới, để đẩy mạnh hơn nữa hoạt động tín dụng chính sách, là cơ quan quản lý Nhà nước về tiền tệ và hoạt động ngân hàng, NHNN sẽ tiếp tục đồng hành, hỗ trợ NHCSXH thông qua một số nhiệm vụ sau:

Một là, tiếp tục phối hợp chặt chẽ cùng với các Bộ, ngành Trung ương, cấp ủy, chính quyền địa phương, đơn vị liên quan nghiêm túc thực hiện Quyết định 401/QĐ-TTg ngày 14/3/2016 về Kế hoạch triển khai Chỉ thị số 40-CT/TW ngày 22/11/2014 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với tín dụng chính sách xã hội.

Hai là, tiếp tục chỉ đạo, triển khai thực hiện có hiệu quả nhiệm vụ ngân hàng, bên cạnh đó tiếp tục đẩy mạnh thực hiện các chủ trương của Đảng, Nhà nước, Chính phủ về công tác an sinh xã hội, huy động nguồn lực ủng hộ, giúp đỡ đối với các vùng khó khăn, các đối tượng chính sách xã hội, nhằm nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của người dân.

Ba là, tiếp tục hỗ trợ và tạo điều kiện thuận lợi để NHCSXH thực hiện tốt các chương trình, chính sách tín dụng ưu đãi theo chỉ đạo của Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ. Thực hiện chức năng quản lý nhà nước theo thẩm quyền đối với hoạt động của NHCSXH; tạo điều kiện hỗ trợ NHCSXH trong việc huy động vốn, vay tái cấp vốn và chỉ đạo các tổ chức tín dụng Nhà nước thực hiện duy trì số dư tiền gửi tại NHCSXH theo quy định; kịp thời xử lý các vướng mắc phát sinh.

Bốn là, tiếp tục phối hợp chặt chẽ cùng với các Bộ, ngành, cấp ủy, chính quyền địa phương, đơn vị liên quan nghiêm túc thực hiện các nhiệm vụ được giao theo chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ như: Rà soát tổng thể chính sách giảm nghèo để điều chỉnh phù hợp, bảo đảm mục tiêu giảm nghèo bền vững; hoàn chỉnh khung pháp lý và tạo điều kiện thuận lợi trong việc cung cấp tín dụng hỗ trợ, bảo đảm nguồn vốn thực hiện các chương trình tín dụng chính sách cho hộ nghèo, hộ cận nghèo và các đối tượng khác theo quy định.

Với các kết quả đạt được trong suốt 15 năm qua, cùng với sự tiếp tục ủng hộ, tạo điều kiện của NHNN, sự nỗ lực của NHCSXH trong thời gian tới, chắc chắn hoạt động tín dụng chính sách tại NHCSXH sẽ ngày càng đóng vai trò trụ cột góp phần thực hiện thành công mục tiêu giảm nghèo bền vững, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.