Phát biểu của Đồng chí Nguyễn Xuân Thắng, Uỷ viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương tại Hội thảo khoa học cấp Quốc gia: “Tín dụng chính sách xã hội với vấn đề thực hiện và bảo đảm an sinh xã hội”

Đồng chí Nguyễn Xuân Thắng, Uỷ viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương

Thưa các đồng chí Uỷ viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, 

Thưa các đồng chí đại diện Lãnh đạo các Ban, Bộ ngành Trung ương và các địa phương,

Thưa quý vị đại biểu, các nhà khoa học

Hôm nay, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh và Ngân hàng Chính sách xã hội (NHCSXH) phối hợp tổ chức Hội thảo khoa học “Tín dụng chính sách xã hội với vấn đề thực hiện và bảo đảm an sinh xã hội”. Đây là hoạt động rất thiết thực, có nhiều ý nghĩa góp phần cụ thể hoá và làm sâu sắc hơn chủ trương lớn, nhất quán của Đảng và Nhà nước ta về: “Tăng trưởng kinh tế đi đôi với thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội ngay trong từng bước đi, từng chính sách và trong suốt quá trình phát triển” qua gần 40 năm tiến hành công cuộc đổi mới. Đặc biệt, Hội thảo còn nhằm phục vụ Tổng kết 10 năm thực hiện Chỉ thị số 40-CT/TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng khoá XI về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với tín dụng chính sách xã hội; đề xuất những kiến nghị nhằm tiếp tục hoàn thiện mô hình tổ chức và phương thức hoạt động của NHCSXH trong giai đoạn tới.

Thay mặt Ban tổ chức, tôi xin chào mừng các đồng chí lãnh đạo, các nhà khoa học cùng toàn thể quý vị đại biểu tham dự Hội thảo quan trọng này. Xin chúc quý vị đại biểu và các đồng chí dồi dào sức khỏe, hạnh phúc và đạt nhiều thành công! 

Thưa các đồng chí,

Tín dụng chính sách xã hội là chủ trương độc đáo, mang tính nhân văn sâu sắc, đã trở thành một “điểm sáng” và là một trong những “trụ cột” trong hệ thống các chính sách giảm nghèo, bảo đảm an sinh và an ninh xã hội của Đảng, Nhà nước ta trong tiến trình Đổi mới, thể hiện nổi bật tính ưu việt của chế độ ta, đây là quyết sách phù hợp với thực tiễn và điều kiện phát triển của Việt Nam, đáp ứng nguyện vọng của nhân dân, đặc biệt là các tầng lớp dân cư có thu nhập thấp, không đủ điều kiện vay vốn ở các Ngân hàng thương mại, bảo đảm sinh kế và sự phát triển của người dân. Đến nay tín dụng chính sách xã hội đã được triển khai rộng rãi, sáng tạo, có hiệu quả trên toàn quốc, thật sự đi vào cuộc sống, mang lại những kết quả thiết thực, được đông đảo nhân dân đồng tình ủng hộ và cộng đồng quốc tế đánh giá cao.

Trong nhiều năm qua, nguồn vốn vay tín dụng chính sách đã mang lại sinh kế, tạo thêm việc làm, cải thiện đời sống nhân dân, thúc đẩy bình đẳng giới, đồng thời góp phần ngăn chặn các tệ nạn cho vay nặng lãi, tín dụng “đen”, giúp đảm bảo an sinh, trật tự và an toàn xã hội tại các địa phương, nhất là ở những vùng nông thôn, vùng sâu, vùng xa, biên giới và vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Các chương trình tín dụng chính sách xã hội đã cung cấp nguồn lực thực hiện quan trọng và thật sự trở thành cấu phần bổ trợ tất yếu của các Chương trình mục tiêu quốc gia như: Chương trình xây dựng nông thôn mới, Chương trình giảm nghèo bền vững và Chương trình phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Với chức năng bổ sung cho nhau, tín dụng chính sách và tín dụng thương mại là hai kênh tài chính song hành mang đặc trưng riêng có của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, góp phần vừa thực hiện mục tiêu thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững, vừa thực hiện các mục tiêu về phát triển xã hội, nổi bật nhất là đưa tỷ lệ hộ nghèo của Việt Nam từ mức gần 60% trong những năm 1990 xuống còn 4,3% năm 2022 (theo chuẩn nghèo đa chiều).

Những thành tựu to lớn đó khẳng định chủ trương của Đảng và Nhà nước ta là đúng đắn, sáng tạo với những quyết sách kịp thời, nhạy bén, nhất quán trong tổ chức thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, lấy người dân là trung tâm theo phương châm “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra và dân giám sát”, cụ thể là Chỉ thị số 40-CT/TW ngày 22/11/2014 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với tín dụng chính sách xã hội, mà ở đây là đến tận cơ sở và bắt đầu từ cơ sở, Kết luận số 06-KL/TW ngày 10/6/2021 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 40-CT/TW. Đó còn là kết quả của ý chí tự lực, tự cường, quyết tâm không cam chịu đói nghèo, nỗ lực vươn lên làm chủ vận mệnh, hiện thực hoá khát vọng xây dựng một cuộc sống ngày càng ấm no, hạnh phúc của nhân dân. Với sự vào cuộc quyết liệt, đồng bộ của cả hệ thống chính trị, dưới sự chỉ đạo sát sao của Trung ương và các cấp ủy Đảng; sự phối hợp chặt chẽ của các Bộ, ngành, chính quyền các địa phương và các tổ chức chính trị - xã hội, doanh nghiệp và người dân, những kết quả của tín dụng chính sách là minh chứng sinh động về ý Đảng hợp với lòng dân, góp phần phát huy sức mạnh nhân dân, tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc, củng cố niềm tin của nhân dân với Đảng và Nhà nước. 

Đặc biệt, bằng những quyết sách sáng tạo từng bước kiện toàn thể chế và hệ thống tổ chức, từ việc thành lập Ngân hàng Phục vụ người nghèo (năm 1995) đến việc thành lập NHCSXH (năm 2002) đã cho thấy sự đổi mới tư duy, nâng cao nhận thức và sự thống nhất định hướng lãnh đạo của Đảng về thúc đẩy tín dụng chính sách xã hội phát triển phù hợp với thực tiễn thay đổi trong từng giai đoạn của tiến trình Đổi mới.

Cần khẳng định, mô hình tổ chức và phương thức quản lý tín dụng của NHCSXH có tính đặc thù, là sự vận dụng sáng tạo kinh nghiệm quốc tế phù hợp với thực tiễn Việt Nam; khẳng định và phát huy sự lãnh đạo của Đảng, vai trò quản lý Nhà nước đối với tín dụng chính sách xã hội; gần dân, phù hợp với nhu cầu của nhân dân, đồng thời huy động được sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị để triển khai nhanh chóng, hiệu quả chính sách tín dụng ưu đãi phục vụ người nghèo và các đối tượng chính sách khác.

Với phương châm “Trung ương và địa phương đồng hành”, “Nhà nước, doanh nghiệp và nhân dân cùng làm”, hàng năm, NHCSXH đã chủ động, linh hoạt huy động có hiệu quả hàng chục ngàn tỷ đồng từ các nguồn ngân sách Nhà nước, nhận nguồn vốn ủy thác từ ngân sách các địa phương, phát hành trái phiếu được Chính phủ bảo lãnh và huy động của các tổ chức, cá nhân trên thị trường… bảo đảm nguồn vốn cơ bản ổn định để cung cấp tín dụng ưu đãi, đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu vay vốn của người nghèo và các đối tượng chính sách khác.

Với hệ thống chi nhánh được triển khai đồng bộ từ Trung ương đến địa phương, thông qua hàng chục chương trình tín dụng khác nhau, nêu cao khẩu hiệu hành động “Thấu hiểu lòng dân, tận tâm phục vụ”, NHCSXH đã thiết lập được kênh tín dụng riêng, bám sát cơ sở, giúp các hộ nghèo, hộ cận nghèo và các đối tượng chính sách có vốn sản xuất, kinh doanh; giúp học sinh, sinh viên nghèo được vay vốn đi học, có thêm cơ hội tìm kiếm việc làm; hỗ trợ người dân nông thôn, miền núi xây dựng các công trình cung cấp nước sạch và vệ sinh môi trường; cho vay hỗ trợ người nghèo xây dựng nhà ở và đáp ứng các nhu cầu thiết yếu của cuộc sống…, góp phần thực hiện mục tiêu giảm nghèo đa chiều, bao trùm và bền vững. Trong những năm gần đây, mỗi năm đã có bình quân hơn 2 triệu lượt người nghèo và đối tượng chính sách khác được tiếp cận với nguồn vốn vay của NHCSXH. Ngoài ra, ngân hàng cũng dành một lượng vốn đáng kể cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa vay để giúp các đối tượng chính sách sau khi thoát nghèo vươn lên làm giàu chính đáng. 

Đồng hành với hoạt động của NHCSXH, sự tham gia tích cực của các tổ chức chính trị - xã hội như Hội Phụ nữ, Hội Nông dân, Hội Cựu chiến binh, Đoàn Thanh niên với vai trò là các đơn vị nhận ủy thác, thực hiện một số công việc trong quy trình tín dụng chính sách xã hội là một cách làm mới, chưa hề có tiền lệ. Nhờ sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị ở cơ sở cùng với các sáng kiến bắt nguồn từ thực tiễn như tổ chức các Điểm giao dịch tại xã, thành lập các Tổ tiết kiệm và vay vốn đến từng thôn, ấp, bản, làng, tổ dân phố… như là “cánh tay nối dài” của ngân hàng, nguồn vốn tín dụng chính sách đã được được triển khai nhanh chóng, hiệu quả, đúng đối tượng, kịp thời đến với các hộ gia đình khó khăn, có nhu cầu vốn cấp bách. Thông qua các hình thức vận động, tuyên truyền, nhiều hội viên của các hội trên đã thay đổi nhận thức rõ rệt: từ tâm lý mặc cảm, tự ti, e ngại tiếp cận nguồn vốn ưu đãi, đến nay nhiều người đã mạnh dạn hơn trong vay vốn sản xuất, kinh doanh; từ quan niệm về việc nhận được nguồn vốn “cho không”, các đối tượng chính sách đã ý thức rõ hơn về nguyên tắc “có vay, có trả”, có trách nhiệm hơn với đồng vốn vay của mình. Bởi vậy các rủi ro trong NHCSXH luôn được kiểm soát. Tôi đặc biệt đánh giá cao việc NHCSXH là một trong những ngân hàng có chất lượng tín dụng tốt nhất, tỷ lệ nợ xấu thấp nhất trong toàn hệ thống ngân hàng.

Qua hơn 20 năm hoạt động và phát triển, nhất là sau khi có Chỉ thị số 40-CT/TW của Ban Bí thư, NHCSXH đã thật sự khẳng định được sứ mệnh và vai trò, trách nhiệm xã hội to lớn của mình, phát huy có hiệu quả mô hình thiết chế sáng tạo, đặc thù trong việc thực hiện tín dụng chính sách, khơi dậy truyền thống nhân ái, “lá lành đùm lá rách” của dân tộc Việt Nam, nhằm thực hiện thắng lợi các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước về tăng trưởng kinh tế đi đôi với thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội trong từng bước đi, trong từng triến trình và suốt công cuộc Đổi mới.

Thưa các đồng chí,

Bên cạnh những kết quả tích cực đã đạt được, chúng ta cũng cần thẳng thắn nhìn nhận rằng, việc triển khai tín dụng chính sách xã hội vẫn còn nhiều khó khăn, bất cập. Nguồn lực để thực hiện tín dụng chính sách xã hội còn hạn chế so với nhu cầu thực tế của người nghèo và các đối tượng chính sách khác. Cơ cấu nguồn vốn tuy đã đa dạng hơn nhưng vẫn chưa thực sự hợp lý và bảo đảm bền vững. Nguồn vốn ủy thác từ ngân sách địa phương tại một số tỉnh còn ít, chưa tương xứng với tiềm năng, thế mạnh phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Nguồn lực cho mục tiêu giảm nghèo hiện nay vẫn còn bị phân tán, chưa tập trung triệt để về một đầu mối là NHCSXH. Sau gần 40 năm Đổi mới, điều kiện kinh tế - xã hội của đất nước đã có nhiều thay đổi, đời sống của nhân dân, trong đó có đối tượng chính sách đã được nâng lên, nhu cầu vay vốn của nhân dân đã cao hơn nhiều, đòi hỏi phải hoàn thiện cơ chế, chính sách tín dụng xã hội sát hợp hơn nữa với thực tiễn. Tuy nhiên, nhiều quy định không còn phù hợp về mức cho vay, thời hạn cho vay của một số chương trình tín dụng chậm được điều chỉnh. Một số địa phương vẫn chưa thực sự sâu sát trong lãnh đạo, chỉ đạo đối với hoạt động tín dụng chính sách xã hội, chưa coi đây là nhiệm vụ trọng tâm triển khai kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương. Công tác lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện hoạt động ủy thác đối với tổ chức chính trị - xã hội cấp dưới, nhất là công tác kiểm tra, giám sát, nâng cao chất lượng tín dụng, hoạt động Tổ tiết kiệm và vay vốn ở một số địa phương chưa thực sự quyết liệt, đồng bộ.

Tại Hội thảo hôm nay, tôi đề nghị các nhà khoa học, nhà quản lý, các chuyên gia, tập trung thảo luận, làm sâu sắc hơn một số nội dung chủ yếu sau đây:

Thứ nhất, phân tích, đánh giá hệ thống các quy định pháp luật, cơ chế, chính sách hiện hành về tín dụng chính sách xã hội, nhất là những quy định liên quan đến huy động, quản lý và sử dụng các nguồn lực tín dụng chính sách; kết hợp giữa tín dụng chính sách với việc thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia, mục tiêu an sinh xã hội, bảo đảm an ninh, trật tự xã hội… Trên cơ sở đó, kiến nghị, đề xuất bổ sung những vấn đề còn thiếu, sửa đổi những bất cập, những quy định không còn phù hợp với thực tiễn mới, như: các vấn đề về đối tượng cho vay, thời hạn cho vay, định mức vay, đẩy mạnh xã hội hoá, khắc phục việc phân tán, dàn trải nguồn lực… góp phần nâng cao hiệu quả tín dụng chính sách, phục vụ mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. 

Thứ hai, đánh giá một cách toàn diện quá trình triển khai thực hiện Chỉ thị 40-CT/TW và Kết luận số 06-KL/TW của Ban Bí thư Trung ương Đảng, đặc biệt trên các mặt: hoàn thiện các văn bản quy phạm pháp luật, cơ chế, chính sách liên quan đến tín dụng chính sách xã hội; thể chế hóa trách nhiệm tham gia của các Bộ, ngành, các tổ chức chính trị - xã hội, các cấp uỷ, chính quyền địa phương trong lãnh đạo, chỉ đạo hoạt động tín dụng chính sách xã hội; việc xây dựng, lồng ghép mô hình, chương trình, dự án phát triển kinh tế - xã hội, giảm nghèo bền vững; cơ chế tạo lập nguồn vốn, kết quả bố trí nguồn lực (bao gồm cả ngân sách Trung ương và địa phương) cho NHCSXH…

Trong tổng kết, đánh giá cần quán triệt sâu sắc các quan điểm mới của Văn kiện Đại hội lần thứ XIII của Đảng, trên cơ sở ý kiến của Bộ Chính trị về tổng kết 10 năm thực hiện Nghị quyết số 15-NQ/TW về chính sách xã hội, đó là: xây dựng và hoàn thiện chính sách xã hội toàn diện, hiện đại, bao trùm, bền vững, lấy con người làm trung tâm, là chủ thể, mục tiêu, động lực, nguồn lực để phát triển, đặt trong tổng thể quản lý phát triển xã hội bền vững. Bảo đảm tính bền vững trong các chính sách xã hội, nhất là phúc lợi xã hội, an ninh xã hội, an ninh con người. Đầu tư cho thực hiện các mục tiêu chính sách xã hội phù hợp với khả năng nền kinh tế, trong đó nguồn lực Nhà nước đóng vai trò chủ đạo cùng các nguồn lực quan trọng của doanh nghiệp, xã hội, đóng góp của người dân. Thực hiện chính sách xã hội phải đặt dưới sự lãnh đạo trực tiếp, toàn diện của Đảng, sự quản lý chặt chẽ, hiệu quả của Nhà nước, sự giám sát thường xuyên của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính trị - xã hội, sự tham gia tích cực của người dân, doanh nghiệp.

Thứ ba, thực tiễn đã chứng minh mô hình tổ chức, phương thức quản lý tín dụng mà NHCSXH triển khai trong hơn 20 năm qua là phù hợp với thực tiến của Việt Nam. Vì vậy, cần tiếp tục khẳng định để duy trì nhưng cũng cần phân tích, đánh giá những điểm phải cải thiện để nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của NHCSXH trong thời gian tới. Đề nghị các đồng chí thảo luận, đóng góp các kiến nghị để tiếp tục hoàn thiện tổ chức cơ cấu, bộ máy quản trị, điều hành của NHCSXH; các giải pháp nâng cao hiệu lực, hiệu quả mô hình tổ chức và phương thức quản lý tín dụng đặc thù với sự tham gia của cả hệ thống chính trị; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số, hiện đại hóa ngành Ngân hàng và phù hợp với hoạt động đặc thù của tín dụng chính sách; phát triển đa dạng hóa các sản phẩm, dịch vụ theo hướng hiện đại, tiện lợi, dễ sử dụng, phù hợp với nhu cầu của khách hàng là người có thu nhập thấp, các doanh nghiệp nhỏ, các hợp tác xã; giải pháp huy động được nguồn lực ổn định, lâu dài, bền vững, từ đó có thể mở rộng đối tượng, nâng mức cho vay, kéo dài thời hạn cho vay, tập trung ưu tiên cho vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số; tăng cường kiểm tra, giám sát vốn vay chặt chẽ, không để cho vay sai đối tượng, sai mục đích sử dụng vốn; tăng cường công tác thu hồi nợ quá hạn, xử lý nợ bị rủi ro do nguyên nhân khách quan, tạo điều kiện để người vay khôi phục sản xuất kinh doanh, tránh nguy cơ tái nghèo, vừa bảo đảm nguyên tắc kinh tế thị trường vừa đáp ứng mục tiêu xã hội; hoàn thiện cơ chế, chính sách về lao động tiền lương, tạo điều kiện để NHCSXH phát triển đội ngũ cán bộ đủ năng lực, phù hợp với đặc thù của ngành, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong bối cảnh mới.

Phát huy tinh thần dân chủ, khoa học và trách nhiệm, với sự tâm huyết của các quý vị đại biểu, tôi tin tưởng rằng Hội thảo của chúng ta sẽ nhận được nhiều ý kiến phát biểu sâu sắc và đạt được các mục tiêu đã đề ra. 

Một lần nữa chúc các đồng chí lãnh đạo, các nhà khoa học và quý vị đại biểu dồi dào sức khỏe, hạnh phúc và nhiều thành công!

Chúc Hội thảo của chúng ta thành công tốt đẹp!

Trân trọng cảm ơn các đồng chí!